در دنیای پر رمز و راز پرندگان، تولد یک لحظه سرنوشت ساز و شگفت انگیز در چرخه زندگی است. همچنین، مرحله شکستن تخم اولین آزمون بقا برای جوجه هایی است که می خواهند پا به دنیای بیرون بگذارند که در برخی مواقع چالش گیر کردن جوجه در تخم نطفه دار اتفاق می افتد در واقع این آزمون گاهی برای برخی از جوجه ها یک مرحله بسیار دشوار می باشد و طی آن، جوجه ای که در دل پوسته تخم گرفتار می ماند آنقدر ضعیف است که نمی تواند پوسته را شکسته و خود را رها نماید. در این جاست که این گیر افتادن به یک چالش فیزیکی تبدیل می شود که نتیجه زنجیره ای از عوامل محیطی، ژنتیکی یا مدیریتی در فرآیند جوجه کشی است.
در ادامه این مقاله با ما همراه باشید تا دلایل این پدیده، راهکارهای مداخله و نیز، نجات جان جوجه ها را با یکدیگر بررسی نماییم تا به یک موفقیت جمعی برسیم؛
چرا جوجه در تخم گیر می کند
گیر کردن جوجه در داخل تخم نطفه دار در زمان تولد
گفتیم که گیر کردن جوجه در داخل تخم در زمان تولد یکی از مشکلات رایجی است که باید هر چه سریع تر در پی شناسایی و رفع آن برآیید. لازم به ذکر است که این دلایل به طور کلی، به سه گروه اصلی تقسیم می شوند؛ عوامل مربوط به تخم، جوجه و شرایط جوجه کشی که باید به دقت بررسی شوند.
در همین راستا، اکنون به عنوان گام اول به معرفی عوامل مربوط به تخم ها می پردازیم که به شرح زیرند؛
عوامل موثر در گیر کردن جوجه در تخم نطفه دار
– پوسته ضخیم یا سخت شده غیر طبیعی تخم ها؛
از مهم ترین دلایل این نا به هنجاری، تغذیه نامناسب مرغ مادر حاوی مقادیر زیاد یا بسیار کم کلسیم یا ویتامین د3 می باشد. در نتیجه این روند، ایجاد پوسته ضخیم یا سخت تخم ها است که جوجه نمی تواند آن را بشکند.
– تخم های خیلی بزرگ یا خیلی کوچک؛
گاهی، بر اثر این عوامل شما شاهد تخم های بزرگ تر یا کوچک تری از حد معمول خواهید بود؛ تخم های خیلی بزرگ دو زرده ای هستند و جوجه ها اغلب در داخل آن نمی توانند فضا را مدیریت کنند. اما تخم های خیلی کوچک، فضای کافی برای رشد مناسب جوجه ها را ندارند.
– تخم های ترک خورده یا نازک؛
همچنین، بعضی وقت ها در اثر شرایط نگهداری یا حمل و نقل نادرست پوسته تخم ها ترک خورده یا به صورت نازک تشکیل می شود که منجر به از دست رفتن رطوبت یا ورود میکروب ها به درون آن می شود.
اکنون بیایید تا با هم برویم به سراغ بررسی دلایل دسته دوم، یا دلایلی که به خود جوجه ها مربوط می شوند. از جمله دلایل مربوط به خود جوجه ها که باعث گیر کردن جوجه در داخل تخم در زمان تولد می شوند، موارد زیر می باشند؛
– ضعف عمومی یا ناهنجاری های مادرزادی؛
در برخی موارد، شما ممکن است به دلیل ژنتیک ضعیف، نطفه ضعیف و یا تغذیه نامناسب مرغ مادر شاهد ضعف عمومی یا ناهنجاری های مادرزادی در جوجه ها باشید.
– کمبود مواد مغذی در بدن جوجه ها قبل از تولد؛
کمبود مواد مغذی همچون ویتامین ای، ب1 یا اسیدهای چرب در بدن جوجه منجر به این مورد می شود.
– قرارگرفتن نامناسب جنین در داخل تخم؛
به عنوان مثال، اگر منقار جوجه ها در جهت نادرست باشد، نمی توانند غشا را سوراخ کنند و در داخل تخم گیر می کنند. زیرا، نمی توانند پوسته را بشکنند.
دلایل گیر کردن جوجه در تخم
خستگی زودرس یا ضعف عضلات نافی در جوجه
وقتی جوجه شروع به نوک زدن به پوسته تخم می کند، به دلیل خستگی و ضعف عضلات نافی توانایی کاملی را ندارد تا پوسته را بشکند و تخم را باز کند.
– عدم جذب کامل زرده تخم پیش از تولد؛
در بعضی شرایط زرده تخم ها به طور کامل جذب نمی گردد و این مسئله باعث می شود تا جوجه ضعیف بماند یا دچار عفونت شود.
مورد نهایی، از جمله دلایلی که باعث گیر کردن جوجه در داخل تخم در زمان تولد می شود، عوامل مربوط به شرایط جوجه کشی می باشد. این عوامل به ترتیب زیر عبارتند از؛
– رطوبت نامناسب در داخل دستگاه جوجه کشی؛
توجه داشته باشید که رطوبت داخل دستگاه جوجه کشی باید در حد مناسب باشد. زیرا، رطوبت کم منجر به خشک شدن غشای داخلی تخم یا ممبران، چسبیدن پوسته به بدن جوجه و ناتوانی در حرکت جوجه می شود. همچنین، رطوبت زیاد نیز، مانع از تبخیر آب اضافی شده، فضای هوایی کاهش می یابد و جوجه ها دچار خفگی می شوند.
– دماهای غیر استاندارد کم یا زیاد؛
توجه داشته باشید که دمای زیاد باعث رشد سریع ولی ناقص جوجه ها می شود و جوجه های شما زودرس و ناتوان خواهند بود. علاوه بر این، دمای کم رشد جوجه ها را پایین آورده و باعث ضعف در زمان خروج آنها می شود.
– تهویه ناکافی؛
نبود تهویه کافی در سیستم منجر به کاهش اکسیژن و افزایش دی اکسید کربن شده و جوجه ها را دچار خفگی می نماید.
– عدم چرخش مناسب تخم ها در طول دوره؛
اگر تخم های نطفه دار در زمان قبل و حین جوجه کشی چرخانده نشوند، ممکن است یا جنین به یک سمت پوسته بچسبد و یا کیسه هوا به صورت نادرست تجمع یابد.
آلودگی چه تاثیر در گیر کردن جوجه در تخم دارد
آلودگی های محیطی ناشی از میکروب ها، قارچ ها و باکتری ها؛
گاهی ورود عوامل بیماری زا از طریق پوسته، باعث عفونت یا مرگ پیش از تولد می شود.
در این میان، یک سری نکات کلیدی وجود دارند که توجه بدانها از ضروریات است. مثلا اینکه، گاهی جوجه به ظاهر کامل به نظر می رسد ولی در انتهای فرآیند، پیش از خروج کامل دچار خفگی یا خستگی شده و می میرد. همچنین، در برخی موارد جوجه تا حدی تخم را می شکند ولی از ادامه باز می ماند. در این حالت، مداخله انسانی با مهارت، دارای دقتی بسیار بالا و در شرایط خاص می تواند جان او را نجات دهد.
حال که تا حدودی می دانید که چرا جوجه ها در هنگام تولد در داخل تخم گیر می کنند، باید تا حد امکان سعی نمایید که از بروز این مشکل جلوگیری نمایید. اگر با وجود اقدامات پیشگیرانه و به کار گیری نهایت دقت باز هم شاهد گیر کردن جوجه در داخل تخم در زمان تولد بودید، لازم است تا بدانید چه کاری را باید انجام دهید تا جان جوجه هایتان را حفظ نمایید. ابتدا، توجه کنید که این مرحله بسیار حساس است و کوچکترین اشتباه شما می تواند به مرگ جوجه هایتان منجر شود. برخی از اقدامات لازم برای زمانی که جوجه ها در داخل تخم گیر کردند به شرح زیرند؛
مطمئن شدن از گیر کردن جوجه در تخم نطفه دار
– تشخیص این مسئله که واقعا جوجه در داخل تخم گیر کرده یا نه؟
• شما باید قبل از هر گونه دخالت و اقدامی اطمینان حاصل کنید که جوجه تخم را نوک زده و در آن سوراخی ایجاد کرده است. همچنین، با وجود گذشت بیش از 24 ساعت از این مسئله هیچ پیشرفتی توسط جوجه حاصل نشده است. یا اینکه جوجه یک سوراخ کوچک بر پوسته تخم ایجاد کرده و پس از آن، کاملا بی حرکت مانده است. مورد بعدی نیز، این است که جوجه از داخل تخم صدایی ضعیف در آورده ولی توانایی نوک زدن و خروج ندارد.
• نکته قابل توجه در این مورد، این است که اگر تخم سوراخی نداشته و صدایی از درون آن شنیده نمی شود، به احتمال زیاد جوجه درون آن هنوز آمادگی لاز م را برای خروج ندارد.
آماده سازی شرایط برای مداخله در صورت گیر کردن جوجه در تخم نطفه دار
• توجه کنید که لازم است تا قبل از دست زدن به تخم ها یک سری موارد را آماده سازی کنید که عبارتند از؛ دست های کاملا تمیز یا دستکش استریل، آب جوشیده ولرم به همراه پارچه تمیز یا پنبه برای مرطوب سازی، پنس ظریف، چراغ قوه یا کندلینگ برای نورسنجی در روزهای مشخص، محیطی گرم با دمای حدودی 37.5 درجه سانتیگراد و رطوبت بالایی در حدود 70 تا 80 درصد و غیره
– مراحل دخالت دستی و کمک به جوجه های گیر کرده در داخل تخم در زمانی که از عدم توانایی جوجه برای خروج اطمینان حاصل نمودید؛
• مرطوب کردن غشای داخلی تخم؛ شما باید با استفاده از پارچه آغشته به آب گرم نه داغ! به آرامی اطراف سوراخ یا غشا را مرطوب نمایید. با این کار، از خشک شدن غشا جلوگیری نموده و چسبندگی آن را کم می کنید.
• باز کردن کنترل شده پوسته تخم؛ اگر تخم تنها یک سوراخ دارد و هیچ گونه پیشرفتی در آن نداشته است، شما می توانید پوسته اطراف سوراخ را به آرامی با پنس بشکنید. البته، چنانچه گفتیم این کار تنها برای پوسته امکانپذیر است نه غشا. بعد از باز کردن یک بخش کوچک صبر نمایید تا خود جوجه کنترل را به دست بگیرد.
• بررسی وضعیت زرده تخم؛ دقت کنید که اگر هنوز کیسه زرده به بدن جوجه متصل می باشد، به هیچ وجه جوجه را بیرون نکشید و اجازه دهید تا خود جوجه طی چند ساعت آینده زرده را جذب نماید. در این مدت زمان نیز، جوجه را در محیط گرم و مرطوب نگه دارید.
• کمک نهایی به خروج جوجه در صورت نیاز؛ اگر غشای تخم به بدن یا پرهای جوجه چسبیده بود، شما باید با پنبه مرطوب آن را به آرامی جدا کنید. اگر دیدید که جدا کردن پوسته از بدن جوجه دشوار است، صبر کنید و دوباره این کار را تکرار نمایید.
در تمامی این روند، نکاتی وجود دارند که باید از آنها اجتناب نمود. مثلا؛ کشیدن یا فشار آوردن به جوجه برای خروج از تخم، جدا نمودن جوجه قبل از جذب زرده، خیس کردن بیش از حد یا قرار دادن تخم در آب که باعث خفگی می شود، استفاده از ابزار تیز یا برنده، دخالت زودهنگام قبل از گذشت 24 ساعت و غیره .
چند اقدام برای زمانی که جوجه ها موفق به خروج کامل از تخم شده اند نیز، عبارتند از؛ قرار دادن جوجه ها در محیط گرم، تمیز و دارای رطوبتی مناسب دارای لامپ و طرف آب تمیز، گرم نگه داشتن بدن جوجه، خشک نمودن جوجه ها قبل از ورود به محیط نگهداری، جلوگیری از تماس مستقیم جوجه ها با یکدیگر به مدت چند ساعت و غیره .
جمع بندی در مورد گیر کردن جوجه در تخم نطفه دار
می دانید که تولد هر جوجه، آغاز یک زندگی تازه است؛ یک لحظه پر از امید اما آمیخته با کلی چالش. در این میان است که موضوع گیر کردن جوجه در داخل تخم پیش می آید که مسئله ای بحرانی می باشد. اما با آگاهی، دقت و مراقبت می توان آن را به پایانی خوش تبدیل نمود. شما باید دقت داشته باشید که گاهی یک مداخله به موقع و صحیح می تواند به عنوان مرز میان مرگ و زندگی عمل کند. به همین دلیل، شما باید نقش خود را در نگه داشتن نبض زندگی کوچک ترین مخلوقات خداوند با مسئولیت و دانش کافی ایفا کنید. در همین راستا، امیدواریم تا این مقاله اندکی شما را در این مسیر یاری نموده باشد.
سوالات متداول در مورد گیر کردن جوجه در تخم نطفه دار
سوالاتی که ممکن است از خودتان پرسیده باشید؟
– چرا برخی جوجه ها در زمان تولد نمی توانند از تخم خارج شوند؟
دلایل متعددی که می توانند باعث این مشکل شوند عبارتند از؛ دارا بودن پوسته ضخیم یا غیرطبیعی تخم، ضعف عمومی یا ناهنجاری جنین، رطوبت یا دمای نامناسب دستگاه جوجه کشی، عدم جذب کامل زرده، چسبیدن غشای داخلی تخم به بدن جوجه به دلیل خشک شدن و … .
– چه زمانی می توان در فرآیند خروج جوجه ها از تخم دخالت نمود؟
اگر ملاحظه نمودید که از زمان نوک زدن اولیه جوجه به تخم بیش از 24 ساعت گذشته و جوجه هنوز نتوانسته از تخم خارج شود و یا اینکه در داخل تخم بی حرکت مانده است، می توانید با رعایت نکات بهداشتی و احتیاط زیاد با استفاده از دستتان بدان کمک کنید.
– خطرناک ترین اشتباه در هنگام کمک به جوجه گیر کرده در تخم کدام است؟
بیرون کشیدن جوجه با زور یا قطع اتصال کیسه زرده می تواند منجر به خونریزی، آسیب داخلی یا مرگ جوجه ها شود. لذا، هرگونه دخالت باید آهسته، مرحله ای و با بررسی وضعیت زرده انجام شود.
– چه شرایطی باید برای کمک به جوجه گیر کرده در تخم فراهم شود؟
محیطی با دمای حدود 37.5 درجه سانتیگراد، رطوبت بالایی در حدود 70 تا 80 درصد، دست های تمیز یا دارای دستکش استریل و نیز، ابزارهای مناسب همچون پنس نرم، پنبه مرطوب و نور کافی برای مشاهده داخل تخم همگی از ملزومات موردنیاز هستند.
– بعد از خروج جوجه ها از تخم چه مراقبت هایی لازم است؟
مراقبت های بعد از تولد جوجه ها شامل نگه داشتن جوجه در محیط گرم و مرطوب، جلوگیری از تماس زودهنگام با دیگر جوجه ها، جلوگیری از سرمای ناگهانی، بررسی جذب کامل زرده و وضعیت عمومی جوجه ها قبل از انتقال به محیط اصلی می باشند.