آسیت یا آب آوردگی شکم در مرغ گوشتی

آسیت ( آب آوردگی شکم) در مرغ گوشتی

آسیت یا آب آوردگی شکم در مرغ گوشتی و یا سندروم فشار خون شریانی ریوی در جوجه های گوشتی، به عدم تعادل بیرون ده قلبی و ظرفیت تشریحی عروق ریوی برای تطبیق با نرخ های روزافزون جریان خون و همچنین افزایش نامناسب توان ( درجه انقباض) که توسط شریان های ریوی حفظ می شود، اطلاق میگردد که این مبجث یکی از مهمترین موارد در پرورش مرغ گوشتی و تخم نطفه دار مرغ گوشتی می باشد.

آسیت یا آب آوردگی شکمی در مرغ یا جوجه گوشتی

مقایسه ی جوجه های گوشتی حساس به آسیت و مقاوم به آسیت به طور مداوم تفاوت هایی را در برون ده قلبی نشان نمیدهد، اما جوجه های گوشتی حساس به آسیت به طور مداوم فشار شریان ریوی و مقاومت عروق ریوی بالاتری در مقایسه با جوجه های گوشتی مقاوم به آسیت دارند. با مروری بر عوامل فیزیولوژیکی، مدیریتی و محیطی، سندروم آسیت میتواند باعث افزایش جریان خون به دلیل افزایش متابولیسم در اثر افزایش فشار خون ریوی در جوجه های گوشتی با رشد سریع و مقاومت بیشتر در برابر جریان خون در ریه از طریق افزایش غلظت خون و یا کاهش ظرفیت عروق در ریه شوند.
آسیت بیماری نیست بلکه یک ضایعه است که ممکن است از یک یا چند تغییر فیزیولوژیک نتیجه شود که باعث تولید یا جابه جایی لنف صفاتی شود. فرض بر این است که سندروم آسیت شبیه سندروم افزایش خون فشار ریوی است. آسیت، نتیجه ی فشار خون ریوی ph بوده که باعث نارسایی بطن راست میشود، افزایش فشار خون ریوی به وسیله ی افزایش جریان خون یا افزایش مقاومت به جریان خون در ریه ایجاد میشود. اکسیژن به واسطه ی عوامل ژنتیکی، دما، فسفات غیرآلی و فشار خون ریوی تحت تاثیر قرار میگیرد.

علائم عمومی آسیت

آسیت به وسیله ی تجمع مایع در محوطه ی بطنی مشخص میگردد که به همین دلیل آب آوردگی شکم نیز نامیده می شود. گزارشاتی در رابطه با نیاز اکسیژنی جنین در طول دوره ی انکوباسیون تخم مرغ در جوجه کشی وجود دارد که احتمالا در سنین پایین نیز قابل رویت است ولی غالبا آسیت در سن ۴ تا ۵ هفتگی تشخیص داده می شود. اگر تنشی در گله وجود نداشته باشد غالبا به شکل له له زدن در پرندگان شروع می شود که به علت محدودیت فیزیکی کیسه های هوایی بزرگ شکمی است که حجم هوا در هر حجم تنفسی کاهش پیدا میکند. در کالبد گشایی حفره ی شکم پرندگان مبتلا به آسیت مایع بی رنگ شبیه پلاسمای خون مشاهده می شود. این مایع آسیتی میباشد. قلب پرندگان بزرگ شده و مایعی نیز در پریکاردیوم مشاهده می گردد که کبد نیز ممکن است دچار ادم شده باشد.

مکانیسم بروز آسیت

با رشد سریع طیور میزان متابولیسم پایه افزایش پیدا کرده و افزایش نیاز به اکسیژن در بافت های بدن مشاهده می شود که باعث افزایش فشار برون دهی قلب شده و افزایش فشار سرخرگ های ششی و هیپرتروفی قلب و نهایتا عدم کارایی بطن راست و نارسایی بطن راست و تجمع خون در کبد و ادم و آسیت می شود.

عوامل موثر در سندروم آسیت

ارتفاع:

ارتفاع زیاد سبب کمبود اکسیژن، افزایش تعداد گلبول های قرمز، افزایش مقاومت به جریان خون و افزایش فشار سرخ رگ شده که این افزایش فشار در نرها بیشتر از ماده ها است. آسیت در ارتفاع متوسط و ارتفاع زیاد یک مشکل جدی است. فشار نسبی اکسیژن با افزایش ارتفاع کاهش پیدا می کند. در سطح دریا اکسیژن ۲۳/۹ درصد از اتمسفر را تشکیل میدهد. به ازای هر ۵۳۳ متر افزایش ارتفاع تقریبا ۱ درصد از میزان اکسیژن کاسته می شود. توانایی اکسیژن گیری کامل هموگلوبین همچنان که اریتروسیت ها از ریه عبور میکنند به زبان عبور تمایل هموگلوبین_ اکسیژن، ضخامت سد هوا_ هموگلوبین به ویژه در فشار نسبی اکسیژن بستگی دارد.
در بعضی از پرندگان اکسیژن به طور آسان تری از هوا به خون و از خون به بافت ها جا به جا میشود. سوی لگهورن ممکن است قادر باشند هموگلوبین خود را در ۱۵ درصد اکسیژن به طور کامل با اکسیژن ترکیب نمایند اما بعضی جوجه های گوشتی حتی در ارتفاع پایین، اکسیژن خون سرخرگ پایینی دارند که شاید به دلیل زمان عبور خیلی سریع باشند، پس هرگونه افزایش در ارتفاع، یا کاهش در میزان اکسیژن باعث پلی ستیمی، افزایش غلظت خون و نهایتا آسیت میشود. تحقیقات اخیر نشان داده است که جوجه های گوشتی پرورش یافته در اتاق دارای فشار اکسیژن کم تر از فشار اتمسفر در ارتفاع ۱۳۳۳ متر، تولید پلیستیمی تقریبا شبیه ۱۵۳۳ و ۲۳۳۳ متر را میکند. بحرانی ترین عامل، نیاز زیاد به اکسیژن همراه است که فشار خون را در ریه افزایش میدهد.

 میزان رشد و ترکیب بدن:

در جوجه های گوشتی دارای رشد سریع ظرفیت ناکافی عروق جهت جریان خون ریوی، برای فراهم کردن اکسیژن بافتی مورد نیاز. عامل اولیه ی فشار خون ریوی و ایجاد آسیت است. میزان رشد نیاز به اکسیژن برون ده قلب، تولید گرما و سرعت متابولیسم به طور نزدیکی به هم ارتباط دارند. رشد سریع تاثیر زیادی بر روی نیاز به اکسیژن دارد. جوجه های گوشتی نر حساس تر هستند.

تاثیر مواد مغذی بر تعادل الکترولیتی و آب به خصوص سدیم:

افزایش سدیم باعث انبساط گلبول های قرمز و افزایش مقاومت آن ها در برابر عبور از مویرگ های ششی و افزایش فشار خون در شش ها میشود و همچنین سبب شل شدن قلب با بطن راست اتساع یافته همراه با کلیه های رنگ پریده و متورم میگردد.

برنامه ی تغذیه ای:

افزایش انرژی جیره مخصوصا زمانی که جیره بهصورت پلت باشد با دستکاری ترکیب جیره و یا سیستم عرضه ی خوراک، میتواند اثر عمده ای بر بروز آسیت داشته باشد. با بهبود بازده غذایی میتوان سرعت متابولیسم و مصرف اکسیژن را کاهش داد. بعضی از مواد مغذی مانند پودر گوشت و فرآورده های فرعی طیور سرعت متابولیسم و میزان آن را افزایش میدهند. پروتئین بالا و جیره های متراکم سرعت متابولیسم را افزایش میدهند. جیره های با کلرید بالا باعث اسیدوز و کاهش تمایل به اکسیژن و فراهم شدن شرایط آسیت میشوند. بعضی از داروها و مواد شیمیایی باعث افزایش متابولیسم و فراهم شدن شرایط آسیت میشود. هر چند مکانیسم های دیگری هم ممکن است اثر داشته باشند.

سن گله مادر:

پرندگان هچ شده از مرغ های مادر جوان در مقایسه با پرندگان حاصل از مرغ های مادر مسن تر بیشتر در معرض آسیت قرار دارند.

 وضعیت سلامت:

هر آلودگی یا عفونتی که وضعیت شش یا قلب را تحت تاثیر قرار دهد احتمال شیوع آسیت را زیاد میکند. عفونت های ویروسی سبب آسیب به شش و در نتیجه ایجاد آسیت میگردد. بیماری ها و واکسن هایی که دستگاه تنفس را تحت تاثیر قرار میدهند احتمال بروز آسیت را زیاد می کنند.

گرد و غبار:

تنفس کردن ذرات گرد و غبار میتواند باعث بروز آسیت گردد. این ذرات میتوانند حساسیت بافت ششی را زیاد کرده و سبب محدودیت در برونشیت ها شبیه واکنش های حساسیت زا شوند. این عوامل بازده مصرف اکسیژن را به وسیله ی شش ها کاهش میدهند.

آمونیاک:

میزان گاز آمونیاک به مقدار ۲۵ در میلیون دارای اثر تعیین کننده ای بر ساختمان شش در جوجه های گوشتی جوان دارد و باعث آسیب در ساختمان شش میگردد. این آسیب به صورت ضخیم شدن دیواره سرخرگی به علت تجمع سلولی مایعات و توسعه ی بافت های جراحات یافته میباشد. اغلب در سالن های تجاری طیور با افزایش سن پرنده میزان آمونیاک زیاد شده و میتواند باعث بروز آسیت گردد.

شرایط محیطی:

دمای پایین باعث افزایش نیاز به انرژی برای نگهداری دمای بدن شده و باعث بروز آسیت میگردد. بنابراین باید دمای مناسبی برای طیور فراهم گردد این عمل در دو هفته اول پرورش جوجه ها به تنش سرمایی حساس تر میباشند، حائز اهمیت است. برای این که دمای بدن در محیط سرد در حد طبیعی بماند سرعت متابولیسم افزایش پیدا میکند در سالن های باز و بدون محافظ، مواجه با هوای سرد مهم ترین عامل ثانویه در شرایط آب و هوایی است. همچنین در ارتفاعات سرمای شب نیز باید مدیریت گردد.

نوع سویه و نژاد:

بعضی از جوجه های نژاد گوشتی به محدودیت در جریان خون ریوی رسیده و افزایش میزان رشد آن ها در آینده فقط با افزایش ظرفیت ریوی امکان پذیر خواهد بود. جوجه های گوشتی اصلاح نژاد شده برای رشد سریع انتخاب شده و رشد سریع عضلات بدون در نظر گرفتن اندازه ی سایر اندام ها موجب بروز مشکل آسیت میگردد.

استرس:

استرس باعث افزایش کورتیکوسترون پلاسما و افزایش نسبت سلول های هتروفیل به لنفوسیت شده میزان رشد و مصرف غذا را کاهش میدهد.

 نور:

نور به وسیله ی افزایش مصرف غذا شرایط آسیت را فراهم میکند. اگر برای دوره های تاریکی طولانی مدت از سالن های بسته استفاده میشود سیستم هایی که فازهای نوری و تاریکی را به آهستگی ایجاد میکنند باید در سالن نصب شوند تا از بروز آسیت ممانعت به عمل آید.

 علائم بالینی سندروم آسیت مرغ گوشتی:

جوجه مرغ های مبتلا به آسیت معمولا کوچک تر از حد معمول، بی حال با پرهای ژولیده هستند. تلفات این بیماری بین ۰.۵ تا ۲۰ درصد در گله میتواند متغیر باشد. از دیگر نشانه های این بیماری میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
. شکم ورم کرده ( آب شکم)

. درد و ورم معده یا دیستانسیون شکمی
. لخته خون در ریه ها
. بزرگ شدن بطن راست قلب
. کم تحرکی
. تنگی نفس، نفس نفس زدن همراه با صداهای غرغر. این علائم شبیه استرس گرمایی در جوجه است.
. کبودی یا سیانوزه_ آبی شدن پوست، به خصوص در اطراف شانه و بال و بافت ماهیچه ای
. کبد زخمی

پیشگیری و درمان آسیت:

آسیت روش درمان خاصی ندارد، اما میتوان علائم این بیماری را کم یا از شیوع این بیماری در طیور جلوگیری کرد. با تغییر برخ شرایط همچون کنترل دمای سالن مرغداری، مدیریت خوب هوا و بستر، کاهش میزان سدیم، فورازولیدینون در رژیم غذایی، کنترل آب و هوای مصرفی و نوردهی مرغداری که باعث کاهش مرگ و میر ناشی از آسیت میشود. به طور کل برای کنترل آسیت در طیور باید به عوامل زیر توجه کرد:
. کاهش نیاز به اکسیژن متابولیک

. کنترل عوامل محیطی برلی جلوگیری از هدر رفت بیش از حد گرمای بدن
. کاهش نیاز به اکسیژن متابولیک پرندگان با کاهش رشد یا کاهش تراکم یا دسترسی کم تر به دان مصرفی میتواند از آسیت ناشی از فشار خون ریوی جلوگیری کند.
به خصوص در مکان های مرتفع تر از سطح زمین، با کنترل جیره ی غذایی و محدود کردن زمان های خاموش، میتوان بیماری ره در جوجه ها کاهش داد. افزایش دوره ی روشنایی در برنامه نور دهی پرورش در طول دو هفته اول مرگ و میر ناشی از بیماری های همچون آسیت، سندروم مرگ ناگهانی یا سندروم فلیپ اوور و مشکلات در ناحیه ی یا در جوجه ها را کاهش میدهد.
به طور کلی هر عامل که موجب رشد سریع جوجه های گوشتی شود، احتمال درگیری جوجه ها با بیماری آسیت را افزایش میدهد. به همین دلیل بسیاری از مرغداران به خصوص در نقاط مرتفع فاکتورهایی را در رژیم غذایی مرغ گوشتی در نظر میگیرند که فرآیند رشد مرغ را کند تر کند. فاکتورهایی مثل مقدار پروتئین جیره، کیفیت پروتئین جیره، انرژی جیره، الکترولیت های جیره، آنتی اکسیدان های جیره و محدودیت خوراک_ در مناطقی که احتمال شیوع

بیماری در آن ها بیشتر است، مدیران مرغداری ها جدا از کم کردن غذا، در روزهای ابتدای پرورش در برخی از روزها به جوجه مرغ ها غذا نمیدهند، تا رشد آن ها کند تر شود.