پرورش جوجه ها، به ویژه در شرایط مصنوعی یا نیمه صنعتی همواره با چالش هایی همراه است که یکی از مهم ترین آنها بروز رفتارهای پرخاشگرانه در میان جوجه هاست. این پرخاشگری ها که می توانند شامل نوک زنی، تعقیب و آسیب های جدی به هم نوعان باشند، نه تنها سلامتی جسمی و روانی جوجه ها را تهدید می کنند، بلکه راندمان پرورش را نیز، کاهش می دهند. بسیاری از پرورش دهندگان، به ویژه افراد تازه کار، از مشاهده این رفتارها متعجب می شوند و آن را امری غیرعادی تلقی می کنند. توجه داشته باشید که بروز چنین رفتارهایی می تواند در نتیجه عوامل متعددی همچون شرایط محیطی، کمبود منابع، استرس، تغذیه نامناسب و حتی ژنتیک پرنده باشد.
در ادامه این مطلب، با تکیه بر یافته های علمی و تجربه های عملی پرورش دهندگان موفق به بررسی ریشه های پرخاشگری در جوجه ها خواهیم پرداخت و مجموعه ای از راهکارهای کاربردی و موثر را برای کنترل و پیشگیری از این مشکل ارائه خواهیم داد. هدف ما این است که با شناخت بهتر نیازهای رفتاری جوجه ها، محیطی امن تر، آرام تر و پر بازده تر برای رشد و بلوغ آنها فراهم گردد.
راهکارهای علمی و عملی برای جلوگیری از پرخاشگری جوجه ها
قبل از هرچیزی بیایید تا با هم به بررسی این موضوع بپردازیم که چرا جوجه ها پرخاشگری می کنند. برای پاسخ به این سوال، باید بگوییم که ریشه های اصلی پرخاشگری جوجه ها به شرح زیرند؛
– تراکم بالای جمعیت در فضای محدود که در شرح این مسئله، کمبود فضا باعث ایجاد استرس، رقابت برای زندگی و درگیری می شود.
– نوردهی نامناسب شامل نور با شدت زیاد یا تداوم نور نیز، منجر به بروز پرخاشگری در جوجه خواهد شد. زیرا، نور زیاد یک مورد بسیار تحریک کننده برای جوجه هاست که آرامش آنها را مختل می نماید.
– تغذیه نامتعادل و کمبود مواد غذایی ضروری همچون پروتئین ها، ویتامین هایی همچون ب و ای و نیز، مواد معدنی مثل کلسیم و فسفر در رژیم غذایی جوجه ها باعث بی قراری و پرخاشگری می شود.
– فقر تحریکات محیطی و یکنواختی محیط از این جهت منجر به پرخاشگری جوجه ها می شود که یک محیط خسته کننده موجب بروز بی حوصلگی و رفتارهای پرخطر می شود.
– اختلال در سلسله مراتب اجتماعی بین جوجه ها و وارد نمودن ناگهانی جوجه های جدید یا حذف برخی از اعضا می تواند تعادل گله بر هم بزند.
– بیماری یا ضعف جسمانی برخی از جوجه ها هم موجب پرخاشگری جوجه ها می شود. زیرا، جوجه های ضعیف معمولا هدف حمله جوجه های بی حوصله و قوی می گردند.
– استرس فیزیولوژیکی از جمله عوامل محرک مستقیم در بروز پرخاشگری می باشد. این استرس می تواند از دمای نامناسب، صداهای بلند یا حمل و نقل نشات بگیرد.
– خصوصیات ژنتیکی و نژادی نیز، در این مسئله بسیار مهم اند. برخی نژادها به طور ذاتی مستعد رفتارهای تهاجمی بیشتری هستند.
شما باید همواره به این نکته توجه نمایید که این پرخاشگری و رفتارهای تند باید کنترل شوند. شما برای کنترل این رفتارهای جوجه ها باید بدانید که تنها شناخت مشکل در این مورد کافی نیست؛ بلکه شما باید رویکردی علمی و عملی در پاسخ به این رفتار را پیش بگیرید. درباره این مسئله بسیار مهم، باید بگوییم که مجموعه ای از عوامل محیطی، تغذیه ای و رفتاری در بروز این رفتارهای تند نقش دارند که هرکدام نیازمند مدیریت هدفمند شما هستند. ما در ادامه، مهم ترین راهکارهای علمی و عملی پیشگیری از پرخاشگری جوجه ها را به طور کامل برای شما آورده ایم؛
– توجه به تراکم مناسب و تامین فضای کافی و متناسب برای جوجه ها
- مهمترین مسئله توجه به این نکته است. زیرا، تراکم زیاد جوجه ها در یک فضای محدود یکی از اصلی ترین دلایل بروز رفتارهای پرخاشگرانه مثل نوک زنی یا گاز گرفتن است. همچنین، تراکم بالای جوجه ها باعث افزایش استرس، رقابت برای غذا و مکان استراحت می باشد.
- شما باید در جهت رفع این مشکل، برای هر جوجه تا سن 6 هفتگی حدود 0.06 مترمربع فضا معادل با 600 سانتیمتر مربع در نظر بگیرید. توجه داشته باشید که این فضا باید از هفته ششم به بعد به مرور افزایش یابد. شما باید به این نکته توجه کنید که فضای پرورش جوجه ها باید به شکلی طراحی شود که جوجه ها بتوانند به راحتی حرکت کنند، بخوابند و از منابع آب و غذا استفاده نمایند.
-
جلوگیری از پرخاشگری جوجه یک روزه
– نوردهی صحیح و کنترل شدت نور
- اهمیت این مسئله از آن جهت است که نور زیاد یا مداوم می تواند تحریک کننده و عامل اصلی پرخاشگری جوجه ها باشد. همچنین، جوجه ها به یک چرخه نوری طبیعی شامل دوره های روشنایی و تاریکی نیاز خواهند داشت تا استراحت نموده و رفتارشان را تنظیم کنند.
- توجه کنید که شما باید از لامپ های ملایم با شدت 15 تا 30 لوکس برای روشنایی محل نگهداری جوجه ها استفاده کنید. همچنین، نکته مهم این است که در هفته های اول تولد نوردهی باید طبق برنامه به صورت 18 ساعت روشنایی و 6 ساعت خاموشی باشد. شما باید به مرور، میزان نوردهی را به حدود 12 تا 14 ساعت در روز کاهش دهید. بعلاوه، بهتر است تا از نور قرمز یا آبی ملایم به جای نور سفید یا زرد تند برای روشنایی استفاده کنید. به عنوان یک نکته مهم، لازم است تا بدانید که نور قرمز برای جوجه ها آرامش بخش است.
– جلوگیری از کمبودهای تغذیه ای ناشی از ویتامین ها، مواد معدنی و پروتئین
- کمبود برخی از مواد مغذی همچون پروتئین، اسیدهای آمینه مثل متیونین و لیزین، ویتامین های ب و ای و نیز، کلسیم و فسفر باعث تحریک پذیری، ضعف بدنی و پرخاشگری جوجه ها می شود.
- برای جلوگیری از این مشکل شما باید از جیره غذایی کامل و بالانس شده برای جوجه ها استفاده کنید تا تمام نیازهای رشد جوجه ها را پوشش دهید. همچنین، لازم است تا طبق دستور دامپزشک به صورت هفتگی در آب و یا خوراک جوجه ها مکمل های ویتامینی و مواد معدنی اضافه کنید. افزون بر این، حواستان جمع باشد تا آب و غذای تازه همواره در دسترس جوجه ها باشد.
– جلوگیری از یکنواختی محیط با ایجاد تحریکات ذهنی و محیطی
- از آنجایی که محیط یکنواخت و بدون محرک، باعث خستگی، بی حوصلگی و در نهایت، رفتارهای ناسالم در جوجه ها می شود، از بین بردن این یکنواختی باید حتما در برنامه شما باشد. این مورد، از آن جهت مهم است که جوجه ها موجوداتی کنجکاو هستند و نیاز به تعامل با محیط دارند.
- لذا، شما باید در محل نگهداری جوجه ها حتما از اسباب بازی های ساده پرندگان، تکه های طناب آویزان، آینه کوچک یا شاخه های طبیعی بی خطر استفاده کنید. همچنین، گاهی چیدمان فضای قفس یا اتاقک را تغییر دهید تا محیط برای جوجه ها جذاب باشد. بعلاوه، اگر تکه های کوچک میوه یا سبزیجات سالم را به صورت آویزان در قفس قرار دهید، با آنها مشغول می شوند.
– ایجاد سلسله مراتب اجتماعی طبیعی و جلوگیری از اختلال در گله
- در جمع های پرندگان، یک سلسله مراتب طبیعی وجود دارد که دخالت بی جا یا وارد کردن ناگهانی عضو جدید می تواند باعث به هم خوردن و نیز، درگیری شدید شود.
- شما باید به هنگام اضافه نمودن جوجه یا پرنده جدید به جمع دیگر جوجه ها، ابتدا از یک قفس جداگانه در کنار قفس اصلی استفاده نمایید. در این مرحله، جوجه های جدید با جوجه های قبلی آشنا می شوند و بدین ترتیب، احتمال درگیری آنها هنگام قرار گرفتن در محل مشترک پایین می آید. همچنین، در این بین، شما باید از وارد کردن چند جوجه با سن های مختلف به صورت همزمان خودداری کنید. افزون بر این، در صورت وجود یک جوجه پرخاشگر موقتا باید آن را جدا کنید تا تنش را کاهش دهید.
– به کار گیری اسپری های ضد نوک زنی یا ضد پرخاشگری
- شما می توانید در موارد شدید، که جوجه ها همدیگر را نوک می زنند و خونریزی یا زخم ایجاد می کنند، از محصولات بازدارند همچون اسپری های ضد نوک زنی استفاده کنید.
- دقت کنید که این اسپری های ضد نوک زنی در داروخانه های دامپزشکی موجود می باشند. این اسپری ها مخصوص پرندگان بوده و دارای طعم تلخی می باشند. شما باید این اسپری ها را به نواحی درگیر بزنید تا جوجه های مهاجم دیگر بدانها نوک نزنند. توجه نمایید که اسپری ها را باید با احتیاط و طبق دستور روی آنها استفاده نمایید.
– تقویت ایمنی و کاهش استرس
- توجه کنید که جوجه های ضعیف، بیمار و یا پر استرس بیشتر هدف حمله قرار می گیرند یا خودشان پرخاشگر می شوند.
- برای جلوگیری از این مشکل راهکارهایی وجود دارند که عبارتند از؛ استفاده منظم از مکمل های تقویت کننده ایمنی مثل ترکیب مولتی ویتامین و الکترولیت ها، حفظ دمای محیط در محدوده بین 32 تا 35 درجه سانتیگراد در هفته اول و سپس کاهش تدریجی آن برای رسیدن به دمای محیط و نیز، حفظ رطوبت نسبی بین 50 تا 70 درصد برای جلوگیری از خشکی پوست و پر و …
– جداسازی جوجه های آسیب دیده یا بسیار پرخاشگر
- گاهی در برخی از موارد خاص، رفتارهای پرخاشگرانه جوجه های تازه متولد شده به سرعت به یک عادت تبدیل می شوند و کل گله را تحت تاثیر قرار می دهند.
- به همین جهت است که شما باید جوجه هایی را که دارای نشانه هایی مثل زخم، کبودی یا ضعف می باشند، جدا کرده و در بخشی دیگر نگهداری کنید تا بهبود یابند. در این میان، لازم است تا جوجه هایی که به طور مداوم رفتار پرخاشگرانه دارند را جدا نموده و در محیط کم تحرک تر و بدون آینه و شلوغی قرار دهید.
سخن آخر
در نهایت، با اینکه در برخی از شرایط پرخاشگری در میان جوجه ها یک رفتار طبیعی به حساب می آید، اما با بی توجهی و مدیریت نادرست می تواند به آسیبی جدی برای سلامتی و رشد گله تبدیل شود. لذا، شناخت ریشه های این رفتار و به کار گیری راهکارهای علمی و عملی، نه تنها آرامش و سلامتی جوجه ها را تضمین می کند، بلکه کیفیت و بهره وری پرورش را نیز، بهبود می بخشد. توجه داشته باشید که پرورش دهنده ای موفق است که هم با فراهم نمودن خوراک و محیط و هم با درک نیازهای رفتاری و روانی جوجه ها، بستری ایمن و متعادل برای رشد آنها فراهم آورد. در همین راستا، امیدواریم که این مطلب برای یاری رساندن به شما مفید واقع شده باشد. برای خرید تخم نطفه دار مرغ با کارشناسان شرکت آذر جوجه در ارتباط باشید.
سوالاتی که ممکن است از خودتان پرسیده باشید؟
– چرا تراکم بالای جوجه ها می تواند باعث پرخاشگری شود؟
زیرا، تراکم بالا موجب ایجاد استرس و نیز، رقابت شدید برای غذا، آب و فضا می شود. این شرایط فشار روانی زیادی به جوجه ها وارد می کند و آنها را به نوک زنی و رفتارهای پرخاشگرانه سوق می دهد. لذا، هر جوجه باید فضای کافی برای حرکت، تغذیه و استراحت داشته باشد.
– چه نوع نورپردازی برای کاهش پرخاشگری جوجه ها مناسب است؟
استفاده از نور ملایم با شدت 15 تا 30 لوکس توصیه می شود. نور قرمز یا آبی بهتر از نور سفید یا زرد تند است. همچنین، چرخه نوری باید طبیعی باشد، مثلا در هفته های اول 18 ساعت روشنایی و 6 ساعت خاموشی که به مرور کاهش می یابد تا امکان استراحت کافی جوجه ها فراهم شود.
– کمبود کدام مواد غذایی می تواند باعث تحریک پذیری و پرخاشگری جوجه ها شود؟
کمبود پروتئین، اسیدهای آمینه ضروری مثل متیونین و لیزین، ویتامین های گروه ب مخصوصا ب1 و ب12، ویتامین ای، کلسیم و فسفر همگی می توانند باعث ضعف، تحریک پذیری و در نتیجه، پرخاشگری در جوجه ها شوند.
– برای کاهش بی حوصلگی و جلوگیری از پرخاشگری جوجه ها، چه تحریکات محیطی را می توان ایجاد نمود؟
استفاده از اسباب بازی های ساده، آینه، طناب آویزان، شاخه های طبیعی یا آویزان کردن خوراکی های کوچک مثل کاهو و هویچ، می تواند ذهن جوجه ها را مشغول کرده و رفتارهای پرخاشگرانه آنها را کاهش داد.
– در صورت بروز نوک زنی شدید و زخمی کردن در جوجه ها چه اقداماتی می توان انجام داد؟
جوجه های آسیب دیده باید سریعا جدا شوند تا از حملات بیشتر جلوگیری کنید. همچنین، می توان از اسپری های ضد نوک زنی با طعم تلخ استفاده کرد که در داروخانه های دامپزشکی موجود می باشند. این اسپری ها باعث می شوند تا جوجه های مهاجم به دلیل طعم ناخوشایند، از ادامه نوک زنی منصرف شوند.