امروزه، افزایش گازهای گلخانه ای و تغییرات اقلیمی گسترده تاثیرات مستقیم و غیرمستقیمی بر زندگی و سلامتی موجودات زنده داشته و به یکی از دغدغه های اصلی پژوهشگران تبدیل شده است. برای پاسخ به سوال ؛دی اکسید کربن چه تاثیری در میزان هچ تخم نطفه دار دارد؟ باید بگوئیم یکی از همین گازهای گلخانه ای، گاز کربن دی اکسید می باشد که حضور بیش از حد آن در محیط می تواند نه تنهای بر زندگی جانداران بالغ تاثیر بگذارد، بلکه حتی در طی مراحل ابتدایی رشد از جمله دوران جنینی نیز، اثرات مثبت و منفی زیادی داشته باشد. البته، در این مقاله بیشترین منظور ما پرندگان و تخم های آنهاست.
در ادامه، به بررسی تاثیرات غلظت گاز دی اکسید کربن بر فرآیند هچ خواهیم پرداخت. از آنجایی که این مرحله، مرحله ای حساس و تعیین کننده می باشد که مستقیما با بقا و سلامتی نسل بعدی پرنده در ارتباط است، درک اثرات این گاز بر آن گامی مهم در پیش بینی پیامدهای زیست محیطی و یافتن راهکارهای مقابله با آن می باشد. لذا، بهترین کاری که شما می توانید انجام دهید، این است که با ما همراه باشید.
کربن دی اکسید و هچ تخم نطفه دار
دی اکسید کربن چه تاثیری در میزان هچ تخم نطفه دار دارد؟
به طور کلی، دی اکسید کربن به عنوان گازی مضر شناخته می شود که همواره با خود آثار مضر و زیان باری را به همراه می آورد. اما درمورد جوجه کشی از تخم نطفه دار ، این آثار زمانی بروز می کنند که غلظت این گاز از حد فیزیولوژیکی طبیعی فراتر رفته و یا در زمان مناسبی از جوجه کشی در محفظه آزاد شود. ما ابتدا، طبق روال شناخته شده به بررسی این تاثیرات منفی و مضر می پردازیم که در ادامه، برای شما جمع بندی شده است؛
– مرگ جنین در مراحل ابتدایی جوجه کشی
• در طی هفته های اول رشد که جنین در داخل تخم نسبت به اکسیژن بسیار حساس است، افزایش بیش از حد گاز کربن دی اکسید باعث کاهش شدید اکسیژن داخل تخم می شود. در پی این رخداد، در همان روزهای ابتدایی مرگ و میر جنین ها شروع می شود.
– آسیب به سیستم عصبی مرکزی
• مکانیزم هایپرکاپنی یا به عبارتی، افزایش کربن دی اکسید خون جنین ها، در دوران حساس رشد مغز می تواند باعث اختلال در تمایز نورونی و شکل گیری ساختارهای مغزی شود. بروز ناهنجاری های عصبی، اختلالات حرکتی یا بی حرکتی جنین ها و نیز، کاهش بقاء از پیامدهای این مشکل هستند.
– اسیدوز جنینی
• کربن دی اکسید بالای محیط باعث اسیدی شدن محیط داخلی تخم و کاهش PH آن می شود که محیط متابولیکی داخل تخم را برای جنین نامساعد می کند. در پی این مسئله، عملکرد آنزیم ها مختل شده، متابولیسم سلولی دچار اختلال می شود و شما مرگ سلولی زودرس را ملاحظه می کنید.
– کاهش نرخ هچ کلی
• اگر میزان کربن دی اکسید هوا برای مدتی طولانی بالا بماند، عدم تهویه کافی محیط باعث خفگی جنین در مراحل پایانی جوجه کشی می شود. بنابراین، در پی افزایش مرگ جوجه ها درون تخم طی روزهای آخر شما ملاحظه می کنید که راندمان خروج از تخم کاهش یافته است.
– افزایش ناهنجاری های جسمی
• اسیدوز مزمن و اختلال در تنفس جنین می تواند باعث ایجاد اختلال در شکل گیری اسکلت، چشم، منقار یا اندام هایش می شود. لذا، شما شاهد تولد جوجه های ناقص الخلقه یا ناتوان از بقا خواهید بود.
– تاخیر در فرآیند هچ
• وجود میزان بیش از حد کربن دی اکسید می تواند فعالیت و حرکات جنین را کاهش داده یا باعث کند شدن متابولیسم آن شود. در نتیجه، جوجه ها تخم های نطفه دار را دیرتر از زمان استاندارد گشوده و یا اصلا موفق به شکستن پوسته و خروج از تخم نمی شوند.
– تجمع مواد زائد متابولیکی
• جوجه ها در حضور کربن دی اکسید زیاد هوا، تنفس هایی غیرموثر خواهند داشت که این امر، موجب تجمع لاکتات و مواد سمی دیگر در خون جنین می شود. به همین دلیل است که این جوجه ها به خستگی شدید مبتلا می شوند. همچنین، جنین تخم ها دچار ناتوانی در هچ فعال و نیز، مرگ پیش از تولد می گردند.
– تضعیف سیستم ایمنی جنین و جوجه های تازه متولد شده
• دقت داشته باشید که استرس ناشی از کربن دی اکسید زیاد محیط می تواند تمایز سلول های ایمنی بدن پرنده را مختل نماید که در نهایت، باعث مشاهده جوجه های ضعیف، مستعد بیماری و دارای نرخ بقای پایین پس از تولد می گردد.
– عدم هماهنگی در زمان هچ و خروج از تخم
• گاهی برخی از تخم ها زودتر وارد مرحله هچ می شوند و برخی نیز، دیرتر. البته، این مسئله بیشتر به دلیل تاثیرات ناشی از کربن دی اکسید می باشد که موجب ناهماهنگی سن جوجه ها، دشواری در مدیریت پرورش و تفاوت در اندازه و مقاومت بدنی آنها می گردد.
– افزایش نیاز به تهویه و رطوبت کنترل شده
• اگر میزان گاز کربن دی اکسید در محیط داخل دستگاه بالا رود و یا کنترل رطوبت را از دست بدهید، شرایط تخم ها به سرعت بحرانی می شود و در نتیجه، شما کنترل خود را بر روی فرآیند هچ از دست داده و تلفات جوجه هایتان افرایش خواهد یافت.
در جوجه کشی، همواره برخی از نکات کلیدی وجود دارند که توجه بدانها از ضروریات است؛ مثلا اینکه، گاز دی اکسید کربن در دوزهای پایین و در زمان های مناسب مثلا چند روز آخر جوجه کشی می تواند مفید واقع شود. اما در دوزهای بالا یا در زمان های نامناسب تاثیراتی شدیدا مخرب دارد. لازم به ذکر است که حد تحمل این گاز، در هوای اطراف تخم ها معمولا کمتر و یا مساوی 1.5 تا 2 درصد می باشد، مگر اینکه مطالعات خاص و کنترل شده ای در این زمنیه انجام شده باشد.
اکنون می خواهیم تا شما را با اثرات مثبت و مزایای وجود گاز کربن دی اکسید در طی مراحل مختلف جوجه کشی آشنا نماییم. ابتدا باید بگوییم که این تاثیرات مثبت وابسته به محدوده کنترل شده و متعادلی از غلظت این گاز می باشد. در این بخش، به بررسی این مزایا و اثرات مثبت خواهیم پرداخت؛
– تسریع در فرآیند خروج جوجه ها از تخم
• افزایش آرام و ملایم کربن دی اکسید در روزهای پایانی جوجه کشی، باعث افزایش فشار داخلی در داخل تخم شده و می تواند موجبات فعال شدن سریع عضلات گردن جنین برای شکستن پوسته را فراهم نماید.
– تحریک سیستم تنفسی جنین
• سطوح متعادل گاز کربن دی اکسید در هوا موجب تحریک مراکز تنفسی مغز جنین می شود که باعث شروع زودرس تنفس ریوی پیش از خروج از تخم می شود. در پی این روند، شما شاهد آمادگی بهتر جوجه ها برای تولد، کاهش ناهنجاری های تنفسی و مرگ و میر پس از هچینگ خواهید بود.
– بهبود استفاده از منابع ذخیره شده در تخم
• در پی بالا رفتن میزان کربن دی اکسید سوخت و ساز بدن جنین در مراحل خاص به نحوی تنظیم می شود که از چربی ها و پروتئین های زرده استفاده بهینه تری صورت می گیرد. لذا، جوجه های تازه متولد شده قوی تر و با ذخایر انرژی بهتری خواهید داشت.
– افزایش هماهنگی بین تخم ها برای هچینگ همزمان
• در حضور کربن دی اکسید، جنین ها ممکن است از نظر زمان بندی هچ همگام تر شوند و بدین ترتیب، اختلاف سنی جوجه ها کاهش یابد، وزن و رشد جوجه ها یکنواخت شده و مدیریت آنها سهل تر می شود.
– کاهش نیاز به تهویه شدید در مراحل خاص جوجه کشی
• در مراحل انتهایی جوجه کشی، وجود مقادیر کمی از گاز کربن اکسید می تواند نیاز به تهویه بیش از حد را کاهش دهد. زیرا، این گاز می تواند خروج بخار آب و گرمای اضافی را متعادل کند. در نتیجه، این مورد منجر به صرفه جویی در انرژی و حفظ بهتر رطوبت و دما خواهد شد.
– تحریک سیستم ایمنی اولیه
• برخی از مطالعات حاکی از آن هستند که افزایش موقت کربن دی اکسید محیط می تواند باعث تحریک پاسخ های ایمنی اولیه بدن جنین شود. در نتیجه، بدن جنین در برابر عوامل بیماری زای پس از تولد آمادگی بیشتری خواهد داشت.
– افزایش درصد جوجه های سالم
• وقتی سطح دی اکسید کربن در حد مناسب 0.5 تا 1.5 درصد تنظیم شود، درصد مرگ و میر جنین ها در درون تخم کاهش می یابد. نتیجه این مسئله، افزایش راندمان خروج موفق جوجه ها می باشد.
در پایان، لازم است تا به یک سری از نکات کلیدی تاکید نماییم؛ شما باید توجه داشته باشید که تمامی این اثرات به دوز، زمان و مدت زمان قرار گرفتن تخم ها در معرض کربن دی اکسید وابسته است. لذا، افزایش بیش از حد این گاز و یا وجود آن در زمان نامناسب می تواند کاملا برعکس عمل کرده و باعث کاهش راندمان هچ، نقایص جنینی و یا مرگ جنینی می شود.
یک پرسش بسیار مهم و کلیدی این است که شما چه زمانی شاهد بروز تاثیرات منفی و چه زمانی شاهد تاثیرات مثبت دی اکسید کربن در جوجه کشی خواهید بود. وقت هایی که دی اکسید کربن منجر به بروز تاثیراتی مثبت در جوجه کشی می شود، به شرح زیر است؛
– در اواخر دوره جوجه کشی یعنی روزهای 18 تا 21ام
• در این مرحله که جنین به طور طبیعی در حال شروع تنفس با ریه هاست، افزایش کنترل شده دی اکسید کربن منجر به تحریک شکستن پوسته، هماهنگی زمانی در خروج از تخم جوجه ها و افزایش راندمان جوجه کشی می شود. دوز مطلوب این گاز در چنین حالتی، معمولا بین 0.5 تا 1.5 درصد می باشد.
– در مواجهه کوتاه مدت طی چند ساعت
• اگر گاز کربن دی اکسید برای چند ساعت کوتاه در غلظت مناسب افزایش پیدا کند، بدون آسیب متابولیکی به تخم ها اثرات مثبتی در پی خواهد داشت.
– زمانی که تهویه، رطوبت و دما کاملا تحت کنترل باشند.
• حضور کربن دی اکسید در سیستمی با تهویه مناسب و دقیق باعث رشد جنین در شرایط بهینه می گردد.
در مقابل، زمان هایی نیز، در طی جوجه کشی وجود دارند که در آنها می توانید شاهد تاثیرات منفی این گاز باشید و بدین ترتیب اند؛
– در مراحل ابتدایی جوجه کشی یا روزهای اول تا 10ام
• در این مرحله، جنین ضعیف بوده و نسبت به کمبود اکسیژن بسیار حساس است. در اینجا غلظت کم کربن دی اکسید نیز، به همان اندازه خطرناک است.
– در مواجهه طولانی مدت با کربن دی اکسید
• اگز تخم ها برای مدتی طولانی در معرض گاز کربن دی اکسید قرار می گیرند، محیط داخلی تخم اسیدی شده و متابولیسم جنین مختل می شود.
– زمانی که اکسیژن کافی در دسترس نیست
• در سیستم هایی که تهویه مناسبی ندارند، افزایش کربن دی اکسید باعث خفگی جنین و مرگ می شود.
– در غیاب کنترل دقیق دما و رطوبت
• کربن دی اکسید بالا به توازن دقیق تمامی فاکتورها نیاز دارد. لذا، در صورت اختلال در دما یا رطوبت اثر این گاز تشدید یافته و آسیب زا می شود.
جمع بندی در مورد ؛دی اکسید کربن چه تاثیری در میزان هچ تخم نطفه دار دارد؟
در پایان، شما باید با در نظر گرفتن کلیه یافته های علمی بدانید که گاز دی اکسید کربن همچون یک شمشیر دو لبه عمل می کند. این گاز اگر به صورت کنترل شده و در زمان مناسب وارد صحنه شود، می تواند به بهینه سازی فرآیند هچ و افزایش نرخ تبدیل تخم به جوجه کمک کند. اما اگر به طور صحیح مدیریت شود، موجبات کاهش قابل توجه بقای جنینی، افزایش ناهنجاری ها و افت کیفیت جوجه های تازه متولد شده را فراهم خواهد آورد. بنابراین، توجه داشته باشید که کنترل دقیق زمان، دوز و مدت زمان قرار گرفتن در معرض دی اکسید کربن از شروط اساسی برای استفاده از مزایای بالقوه و پیشگیری از پیامدهای زیان بار آن است. در نهایت، امید ما بر این است که این مقاله شما را به طور موثر در بهبود راندمان و سودیابی یاری نموده باشد.
سوالات متداول در مورد ؛دی اکسید کربن چه تاثیری در میزان هچ تخم نطفه دار دارد؟
– دی اکسید کربن در چه مرحله ای از انکوباسیون می تواند باعث بهبود روند هچ گردد؟
افزایش کنترل شده کربن دی اکسید، در مرحله پایانی انکوباسیون طی روزهای 18 تا 21ام جوجه کشی، می تواند باعث تحریک جنین برای شکستن پوسته تخم، هماهنگی در زمان هچ و افزایش راندمان خروج جوجه ها از تخم می شود.
– اصلی ترین خطر افزایش دی اکسید کربن در مراحل ابتدایی انکوباسیون چیست؟
مرگ زودهنگام جنین به دلیل کاهش اکسیژن و بروز اسیدوز در محیط داخلی تخم که باعث اختلال در رشد اندام های اولیه می شود.
– دی اکسید کربن چگونه باعث آسیب به سیستم عصبی جنین می شود؟
افزایش دی اکسید کربن موجب اسیدی شدن محیط و اختلال در عملکرد آنزیم های حیاتی برای رشد سلول های عصبی می شود که ممکن است به اختلالات حرکتی و ناهنجاری های عصبی پرنده منجر گردد.
– حد تقریبی غلظت دی اکسید کربن برای ایجاد تاثیرات مثبت بر هچینگ، چقدر می باشد؟
مقدار استاندارد کربن دی اکسید در هوای اطراف تخم ها بین 0.5 تا 1.5 درصد است. البته، این مقدار در صورتی استاندارد محسوب می شود که دما، رطوبت و اکسیژن محیط کنترل شده باشد.
– افزایش بیش از حد کربن دی اکسید و عدم تهویه مناسب محیط چه پیامدهایی را برای جنین ها در پی خواهد داشت؟
افزایش خفگی، تجمع مواد سمی متابولیکی، کاهش نرخ هچ، بروز ناهنجاری های جسمی، مرگ جنینی به ویژه در مرحله هچ و …