ضدعفونی کردن دان در پرورش تخم مرغ گوشتی و دیگر نژاد های مرغ ،میزان رشد ،نطفه دار شدن تخم و نوع تغذیه طیور تاثیر بسزایی داشته و از اهمیت بالای برخوردار می باشد،برای ضدعفونی دان پرندگان درحال پرورش روش های زیادی وجود دارد که در این مقاله شرکت آذرجوجه سعی کرده به بررسی تمام این موارد پرداخته و شما را با تمام نکات آن آشنا سازد پس تا پایان این مقاله با ما همراه باشید .
عوامل آلودگی خوراک طیور:
خوراک طیور با مواد اولیه مختلفی تهیه میشود، بنابرین آلودگی با عوامل میکروبی امری کاملا رایج می باشد. آلودگی خوراک با باکتری ها از همه بیشتر اتفاق میافتد، اما آلودگی ویروسی و قارچی خوراک هم متحمل میباشند. این میکروب ها از مواد اولیه ی خام خوراک، محصولات ذخیره شده، در طول پردازش و جابجایی و همچنین از طریق سایر منابع محیطی در خوراک آزاد میشوند.
اهمیت ضدعفونی کردن دان طیور:
نقش طیور و تخم نطفه دار در تولید پروتئین با کیفیت و ارزان، سودآوری و کاهش فقر بهخوبی شناخته شده است. با این حال بیماری های میکروبی، به خصوص عفونت های ویروسی و عفونت های مقاوم به درمان، هم چنان یک چالش در صنعت پرورش طیور محسوب میشوند. یکی از راه های ابتلای طیور به این بیماری ها مصرف خوراک(دان) آلوده است.
آلودگی خوراک حیوانات پرورشی از جمله طیور یکی از مشکلات مربوط به امنیت خوراک است و تهدید جدی برای سلامت حیوانات و حتی انسان هاست.
باکتری های بیماری زای روده ای هر ساله در آمریکا سبب بیماری حدودا ۵ میلیون نفر، ۴۶۰۰۰ بستری و مرگ ۱۴۵۸ نفر میگردند. حیوانات تولید کننده غذا از جمله طیور مخزن اصلی این میکروارگانیسم ها بوده که خودشان این میکروب ها را از طریق مصرف خوراک آلوده دریافت میکنند. آلودگی خوراک طیور با این میکروب های بیماری زا علاوه بر این که سبب بیماری آنها میشود، منجر به حفظ و انتقال میکروب ها در زنجیره ی غذایی و انتقال به انسان ها نیز میگردد.
پس از رشد و تکثیر این میکروب ها در خوراک طیور، یک سری متابولیت و مواد سمی بی بو، بی مزه و مقاوم به حرارت مانند مایکوتوکسین تولید میکنند که به راحتی قابل ردیابی نبوده و طیور با خوردن آن ها دچار بیماری و کاهش عملکرد میشوند.
از طرفی میکروارگانیسم های بیماری زایی که در خوراک کلونیزه شده اند، مواد مغذی در دسترس موجود در آن را مصرف کرده ودر نتیجه ارزش غذای خوراک را پایین می آورند.
همچنین خوراک آلوده میتواند منبع میکروارگانیسم های مقاوم به داروهای ضدمیکروبی باشد و سبب ایجاد عفونت های مقاوم به درمان در طیور و حتی انتقال آن به انسان شود.
در مجموع میتوان گفت که خوراک آلوده بر مصرف خوراک، ضریب تبدیل غذایی، وزن گیری، تولید و کیفیت گوشت و تخم مرغ و عملکرد اندام های مختلف تاثیر منفی گذاشته و سبب افزایش تلفات میشود و از این طریق ضرر های اقتصادی زیادی به بار می آورد.
روش های ضدعفونی کردن دان طیور:
به طور کلی سه روش عمده برای ضدعفونی دان طیور وجود دارد.
. روش فیزیکی
. روش شیمیایی
. روش بیولوژیکی
روش فیزیکی:
از آن جایی که آلودگی دان طیور به میکروارگانیسم ها به ویژه سالمونلا در چند ساله اخیر افزایش یافته و موجب انتقال آلودگی به محصولات و تضعیف دستگاه ایمنی و غیره می شود، بهترین روش کنترل، قطع زنجیره ی انتقال آن از خوراک به طیور است. روش فیزیکی پراستقبال ترین روش کنترل آلودگی دان طیور می باشد.
حرارت:
استفاده از حرارت موثرترین راهکار برای کنترل باکتری های آلوده کننده دان طیور می باشد. بنابراین پلت کردن، اکستروژن و دیگر شکل های فرآوری حرارتی خوراک میتواند موجب کاهش آلودگی میکروبی شود. دمای بالای ۸۰ درجه ی سانتی گراد به طور معنی دار می تواند موجب کاهش انواع باکتری ها در خوراک طیور شود. تاثیر دما روی نابودسازی میکروب های خوراک طیور به شدت تحت تاثیر مدت زمان اعمال حرارت ( مدت ماندگاری) و رطوبت نسبی کاندشینر است. در دستگاه پلت، دمای حداقل ۸۰ درجه ی سانتی گراد در کنار رطوبت نسبی ۱۵ درصد و مدت زمان ۴۰ ثانیه توقف در کاندشینر برای از بین رفتن بیش از ۹۹ درصد جمعیت باکتری ها ضروری می باشد.
از علل شکست ضدعفونی خوراک طیور، مربا به روشن کردن و مراحل دستگاه پلت است. این دستگاه به دلایل مختلف از قبیل تعویض دای، گیر کردن، ایراد فنی و تعویض شیفت متوقف و مجددا راه اندازی می شود. به طور معمول از زمان استارت دستگاه تا رسیدم به دما، رطوبت و ماندگاری مطلوب در کاندشینر جهت کنترل باکتری ها به ۱۵ دقیقه زمان نیاز است و خروجی دستگاه د این مدت از نظر بهداشتی مورد تایید نبوده و باید به خط تولید بازگردد.
در سال های اخیر روش ها و دستگاه های مختلف تیمار حرارتی خوراک طیور ارائه شده که انواع اکسپندر از جمله آن است. از مزیت های دیگر دستگاه اکسپندر میتوان به افزایش نرخ تولید و بهبود کیفیت فیزیکی پلت اشاره کرد که میتواند موجب افزایش عملکرد گله شود. تفاوت اصلی اکسپندر با پلت، امکان بالا بردن فشار پخت بیش از فشار اتمسفریک است. دما و فشار در اکسپندر به میانگین ۱۳۰ درجه سانتی گراد و ۲۵ بار میرسد و بدین ترتیب میزان نابودی باکتری ها به طور قابل ملاحضه بیشتر می شود. مدت ماندگاری در اکسپندر از نکات کلیدی کار با این دستگاه است و نباید از نهایتا ۶ ثانیه بیشتر شود زیرا به شدت تخریب شدید ویتامین ها و دیگر ملوکول های موجود فعال در خوراک مانند آنزیم ها و پروبیوتیک ها خواهد شد. لازم به ذکر است روش حرارت قادر به نابودی میکروب های مقاوم به حرارت نیست.
نور خورشید:
نور خورشید به دلیل داشتن اشعه ی ماورای بنفش خاصیت میکروب کشی دارد. همچنین تابش آفتاب باعث خشک شدن آب های سطحی، پساب های بجا مانده از بستر واحدهای پرورش طیور در نهایت کاهش رطوبت میگردد.
اشعه گاما:
اشعه ی گاما دارای اثر ضدویروسی و ضد باکتریایی می باشد.
روش شیمیایی:
یکی دیگر از روش های ضدعفونی خوراک طیور، روش شیمیایی ( استفاده از مواد شیمیایی) می باشد که نسبت به روش فیزیکی رایج تر است، زیرا صرفه ی اقتصادی بالاتری دارد.
فرمالدئید:
در حالی که آنتی بیوتیک ها در حال محو شدن از تولیدات حیوانی هستند، افزودنی ها خوراکی جایگزین آن ها شده و طی سال های گذشته توجهات زیادی به سمت خود جلب کرده است. در انتخاب یک ماده به عنوان ضدعفونی کننده خوراک طیور، فاکتور های متعددی را باید در نظر گرفت:
_ اثربخشی در حضور سطوح بالا از مواد آلی ( سبب کاهش قدرت ضدعفونی کنندگی یک ماده می شوند)
_ وسیع الطیف بودن ( سبب نابودی باکتری ها و قارچ های مضر و ویروس ها می شود.)
_ در یک دوز مشخص سبب از بین بردن پاتوژن ها شده و در عین حال برای انسان و حیوانات بی خطر باشد.
_ مقرون به صرفه باشد.
یکی از کاندیدا های مطرح بین ترکیبات فرمالدئید می باشد. این ترکیب متعلق به گروه ترکیبات آلدئیدی میباشد که به صورت طبیعی در طیف وسیعی از خوراکی ها می شود. پس از ورود غذا به معده این ماده وارد جریان خون شده و توسط گلوبول های قرمز ابتدا به فرمیک اسید و سپس co2 تبدیل می شود.
یکی از کاربردهای رایج این ماده فیکس کردن بافت های زنده در مطالعات بافت شناسی میباشد. درواقع این ماده قادر به تشکیل پیوند با گروه های متیل زنجیره های پپتیدی و جفت باز های نیتروژنی بوده که از این طریق سبب حفظ ساختار و در نتیجه حفظ خواص و بافت های پروتئینی می شود. این خاصیت سبب غیرفعال سازی و یا نابود شدن قارچ و کپک ها، باکتری های مضر و توکسین آن ها و ویروس ها نیز می شود.
در سال ۱۹۸۹ از بخار این ماده توام با مخلوط کردن خوراک طیور به مدت ۲۰ دقیقه استفاده کرده و عملکرد مطلوبی از اثربخشی این روش گزارش شد.
با وجود نگرانی های فراوان درباره مضرات و خطرات این ماده برای انسان و سایر موجودات زنده، مرکز کنترل سلامت غذا در اروپا اخیرا در یک ارزیابی اعلام کرد در صورت استفاده از این ماده به عنوان یک افزودنی خوراکی به شرط رعایت دوز مجاز و سایر نکات ایمنی، خطری سلامت انسان و حیوان را تهدید نمی کند.
در صورت آلوده بودن خوراک مورد استفاده در مزارع پرورش مرغ مادر به باکتری ها، ممکن است این باکتری ها تخم مرغ نیز منتقل شوند.
یکی از کاربرد های عمده ی این ماده به عنوان یک ماده آنتی میکروبیال، کاهش بار میکروبی ناشی از باکتری ها به ویژه سالمونلا خوراک میباشد. این ماده به راحتی با دیواره و اسپور باکتری ها پیوند برقرار کرده و آن را نابود می سازد.
قدرت ضدعفونی کنندگی این ماده، به مدت زمان تماس آن با خوراک و همچنین دوز استفاده شده بستگی دارد. میزان آب فعال آن ماده خوراکی نیز ازدیگر فاکتورهایی است که میزان اثر بخشی فرمالدئید تحت شعاع قرار میدهد.
اسیدی فایر:
اسیدی فایر یا افزودنی های اسیدی، موادی هستند که به خوراک طیور افزوده شده و میزان ph آن را کاهش میدهند. کاهش ph موجود در جیره ی مصرفی طیور منجر به بهبود هضم شده و به جذب مواد مغذی در دستگاه گوارش کمک میکند. این امر منجر به بهبود شرایط طیور شده و تاثیر مثبتی در میزان عملکرد جوجه ها دارد.
اسیدی فایر ها دو نوع هستند، اسیدهای آلی و اسید های معدنی.
اسیدهای آلی مانند اسید استیک، اسید لاکتیک، اسید سیتریک که از منابع طبیعی مانند میوه ها، سبزیجات و مخمرها به دست می آیند.
اسیدهای معدنی نیز مانند اسید فسفریک، اسید سولفوریک و اسید کلریدریک از منابع معدنی سنگ معدن به دست می آید. اسیدی فایر ها فاید گوناگونی برای طیور دارند. با کاهش ph خوراک باعث فعال شدن آنزیم های غذایی میشوند که این امر موجب میشود مواد مغذی موجود در خوراک به طور کامل هضم و جذب طیور شود. استفاده از آن نیز باعث کاهش رشد میکروارگانیسم های مضر در جیره ی غذایی طیور می شود زیرا کاهش میزان ph خوراک امکان رشد آن ها را مختل میکند. این میکروارگانیسم ها شامل انواع باکتری ها و قارچ ها هستند که منجر به ایجاد بیماری های عفونی در طیور می شوند. با افزایش آنتی اکسیدان ها در بدن طیور باعث تقویت سیستم ایمنی آن ها می شوند.
اسیدی فایر ها باید به صورت یکنواخت در کل خوراک مخلوط شوند و همچنین باید در محیط مناسب نگهداری شوند. افزودن این ماده به جیره طیور قبل از اضافه شدن سایر مواد مکمل صورت گیرد.
ترکیبات یددار:
از دیگر ضدعفونی کننده های قوی برای دان مصرفی طیور میتوان به ترکیبات یددار اشاره کرد که یدفورها نمونه ای از آن ها می باشند. این ترکیبات خاصیت اکسید کنندگی بسیار بالایی را دارند و از این طریق به از بین بردن عوامل بیماری زای موجود در خوراک طیور کمک می کنند.
روش بیولوژیک:
این روش طبیعی ترین و ایمن ترین روش برای ضدعفونی خوراک طیور است و میتواند جایگزین خوبی برای مواد شیمیایی باشد.
آنزیم ها:
موکول های پروتئینی هستند که به عنوان کاتالیزور عمل میکنند و به واکنش های شیمیایی در بدن سرعت میبخشند. آنزیم ها در تغذیه ی طیور نقش حیاتی و غیر قابل انکاری دارند.
آنزیم ها نه تنها به بهبود و هضم و جذب مواد مغذی تاثیر میگذارند، بلکه بر سلامت و ایمنی آن ها نیز موثرند. با کاهش حضور ترکیبات ضدتغذیه ای در جیره های غذایی، آنزیم ها به کاهش ریسک بیماری ها و افزایش مقاومت پرندگان در برابر عوامل بیماری زا کمک می کنند.
پروبیوتیک ها:
افزودن پروبیوتیک ها به دان مصرفی طیور، مانع از رشد و تکثیر میکروارگانیسم های مضر در دان میشود. همچنین این مواد با تولید مواد ضدمیکروبی از جمله اسید لاکتیک و باکتریوسین ها سبب از بین رفتن میکروارگانیسم های مضر می شوند.