دلیل مرگ جوجه های یک تا ۷ روزه بستگی به شرایط سالن پرورش و محیطی دارد.جوجه های طیور در هفته اول پرورش حساس ترین دوره زندگی خود را سپری میکنند. از یک جهت به دلیل عدم توسعه کافی و تکامل سیستم های بدنی به ویژه سیستم ایمنی و نداشتن توان کافی برای حفظ دمای بدن، در برابر عوامل بیماری زا و تغییرات محیطی بسیار آسیب پذیر تر از پرندگان بالغ هستند. از طرف دیگر، جوجه ها در حیاتی ترین دوران رشد خود به سر می‌برند که در صورت عدم رسد و توسعه مناسب بدنی در این دوران ممکن است هیچ وقت این عقب ماندگی به طور کامل جبران نشود. با توجه به این نکات میتوان به خوبی پی به اهمیت دوره اولیه زندگی جوجه ها (یک هفته تا ده روز اول زندگی) برد. دلایل چالش های اساسی در سلامت جوجه ها میتواند گسترده باشد و حتی به پیش از تولد ( خارج شدن از تخم) نیز بازگردد. به همین دلیل در منابع مختلف آمده است که شاید نتوان به طور کامل جلوی تلفات را در گله هدی جوجه های کم سن و سال گرفت و میتوان ۱ تا ۵ درصد تلفات را در گله ها قابل تحمل دانست. اکنون دلایل اصلی تلفات جوجه ها در این دوران حساس و حیاتی را در این مقاله ارائه خواهیم داد.
۱. عدم رعایت بهداشت: دلایل اصلی تلفات جوجه های کم سن و سال در چهار دسته اصلی قابل طبقه بندی هستند که دلایل مدیریتی، دلایل تغدیه ای، دلایل مرتبط با قبل از دنیا آمدن جوجه ها ( مانند دلایل ژنتیکی) و دلایل مرتبط با بیماری ها و عفونت ها را شامل میشود. در دسته عوامل مرتبط با بیماری و عفونت ها، یکی از موارد بسیار مهم را عدم رعایت بهداشت محیطی شامل میشود. رعایت بهداشت دارای جنبه های متنوعی است که همگی اهمیت خاص خود را دارند. حداقل مشکلی که خیسی بستر و عدم رسیدگی به موقع به آن میتواند ایجاد کند را افزایش تجمع گاز آمونیاک در محیط نگهداری جوجه ها شامل میشود. تحقیقات نشان داده که وقتی میزان این گاز در محیط به بیش از ۲۵ ppm (قسمت در میلیون) برسد میتواند منجر به مشکلات عدیده ای مانند تنش یا استرس شدید در جوجه ها، کاهش محسوس مصرف دان، تحریک شدید چشم ها و بینی و در نتیجه کاهش محسوس رشد و بروز بیماری های تنفسی مانند برونشیت و… شود. همین مثال بارز نشان می‌دهد که نظافت و ضد عفونی مناسب محل نگهداری و پرورش جوجه ها چه قبل از ورود آن ها به سالن و چه در حسن حضور آن ها در محل پرورش میتواند چقدر در کاهش تلفات موثر باشد. همچنین جلوگیری از ورود عوامل مزاحم و بیماری زا ( از سطح میکروبی تا سطح حشرات و حیوانات)، واکسیناسیون اصولی و به موقع در برابر بیماری های شایع در هر منطقه، رعایت بهداشت و اصول قرنطینه توسط پرسنل مرتبط با جوجه ها و بررسی دقیق و مداوم نظافت و سلامت ظروف آب و دان و خود خوراک طیور (اجزا و نهادهای های طیور) و آب مصرفی و… نیز هر کدام به نوبه خود بسیار در کاهش و جلوگیری از مرگ و میر جوجه ها اهمیت دارند.
۲. دما و رطوبت محیطی نامناسب: در بین تمام استانداردهای الزامی برای محیط پرورش و نگه داری از جوجه ها، ایجاد دما و رطوبت مناسب از اهمیت راهبردی برخوردار است. همانطور که اشاره شد، جوجه ها در روزهای اولیه ی حیات خود توان کافی برای حفظ دمای بدن را ( به ویژه در شرایط صنعتی و محرومیت از حمایت مرغ مادر) ندارند و دمای بسیار بالا یا پایین نسبت به دمای استاندارد و مناسب میتواند منجر به مرگ و میر شدید در بین آن ها شود.
این دما در ابتدا نسبتا بالا و بسته به تشخیص مشاور متخصص در پرورش طیور در حدود ۳۲ درجه یا بیشتر باشد و تا ۲۱ درجه سانتی گراد نیز با رشد جوجه ها و بالغ شدن آن ها ( حدود ۶ هفتگی) برسد. رطوبت نسبی محیط مناسب نیز برای جوجه های یک روزه یا جوجه های کم سن و سال رقمی بالا و حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد برآورد شده است. البته شرایط دمایی و رطوبتی مناسب برای جوجه ها در سنین مختلف به شکل دقیق تر و اختصاصی تر در کاتالوگ های سویه های تجاری و صنعتی مانند راس، کاب، هوبارد و… آمده است و برای جوجه های نژادهای بومی طیور نیز با توجه به اقلیم، وجود یا عدم وجود حمل از طرف مرغ مادر یا شرایط و ساختمان نگهداری میتواند قابل بازنگری باشد.
۳. جیره و خوراک نامناسب: کیفیت و کمیت دان مصرفی جوجه ها میتواند مهم ترین عامل در تامین سلامت، رشد و عملکرد نهایی وزن یا تولید تخم در زمان رسیدن به سن تولیدی باشد. خوراک و آب مصرفی حداقل از دو جنبه ” بهداشت و سلامت” و “تامین احتیاجات تغذیه ای” باید به دقت زیر نظر گرفته شوند. اگر دان در اختیار جوجه ها دارای فرمول تغذیه ای کامل و بالانس شده ای نباشد و به شکل درست و مناسب برای آن ها فرآوری و تولید نشده باشد میتواند علاوه بر کاهش رشد و ایجاد ضعف بدنی جدی حتی در موارد شدید باعث مرگ و میر در این جوجه ها شود. با توجه به اینکه طیور جزو تک معده ها هستند و تقریبا هر آنچه را لازم دارند باید از طریق اجزای خوراک و آب مصرفی به دست آورند، کمبود هر کدام از گروه های مواد مغذی حیاتی میتواند به معضلی چشمگیر و حتی مرگبار تبدیل شود. این نوع حتی شامل آب نیز میشود که شاید برخی پرورش دهندگان مبتدی از آن غافل شوند. پس اگر در مورد احتیاجات خوراکی جوجه های یک روزه یا کم سن و سال دانش و تجربه کافی در فرد پرورش دهنده آن ها وجود ندارد، یا باید کسب شود و یا از افراد و منابع علمی مورد جستجو قرار گیرد. کمبود مقادیر کافی از پروتئین ها، منابع انرژی، ویتامین ها و عناصر معدنی مورد نیاز در کنار فرآوری و دسترسی نامناسب یا ناکافی یا وجود آلودگی به مواد سمی، کپک ها و قارچ ها و عوامل بیماری زا در خوراک و آب مصرفی یک عامل بسیار مهم و اصلی ضعف و مرگ و میر در جوجه ها است که با کنترل کیفی دان و آب تا حد زیادی قابل رفع است. در شرایط بومی که نیز ممکن است حمایت مرغ مادر وجود داشته باشد یا استفاده از خوراک های غیر تخصصی رایج باشد، اگر امکان استفاده از دان فرموله شده به شکل تخصصی برای جوجه ها در ده روز اول ( دان استارتر یا آغازین) وجود ندارد، حتما در مورد ترکیب آنچه در اختیار جوجه ها قرار میگیرد و نحوه و دفعات در اختیار قرار دادن آن اطلاع لازم از منابع معتبر کسب شود.
۴. تجهیزات پرورش نامناسب (به ویژه دانخوری و آبخوری): همانطور که دان و آب برای سلامت و حیاط جوجه ها بسیار مهم است، ظروف مصرف آن ها نیز بسیار مهم است. ظروف دان و آب تعیین کننده دفعات، مقدار، سهولت دسترسی و سلامت و بهداشت دان و آب است. ممکن است برای جوجه های یکروزه ورق های کاغذ روی بستر پهن شود یا سینی های خوراک استفاده شود تا جوجه ها راحت بتوانند به غذا نوک زده و آن را مصرف کنند، اما با افزایش سن میتوان از ظروف دانخوری و آبخوری اتوماتیک یا غیراتوماتیک به فراخور سن و جثه استفاده نمود. اگر سیستم دانخوری و آبخوری اتوماتیک در دسترس نباشد، باید ظروف مورد استفاده در بازه های زمانی روزانه یا بازه های مناسب توصیه شده توسط مشاور، نظافت شده و محتوای آن با محتوای تمیز و تازه جایگزین شوند. جزئیات دیگری نیز در مورد ظروف غذا و آب برای جوجه ها قابل در نظر گرفتن است که به افزایش مصرف و سهولت مصرف دان، بهبود بهداشت و تنظیم ظروف با تغییر سن و جثه و سایر موارد مربوطه کمک میکند. تجهیزات دیگر سالن نیز همگی نقش بسیار مهمی به نوبه خود در سلامت و کاهش احتمال تلفات بازی میکنند که تجهیزات تهویه، سنسوری های پایش شرایط محیطی (دما و رطوبت) و… جزو آن ها هستند. گرچه در شرایط بومی و خانگی نیز نباید غفلت شود، اما هر چه دقت و عملکرد بیشتر مورد انتظار باشد و شرایط از بومی و خانگی به سنت مدرن و صنعتی پیش میرود، اهمیت این جزئیات بیشتر میشود.
دلیل مرگ جوجه های یک روزه
۵. هم غذا شدن با سایر حیوانات(سیستم پرورش بومی و خانگی):
احتمال وقوع این مورد در شرایط صنعتی و مدرن تقریبا نزدیک به صفر است و بیشتر در پرورش بومی یا خانگی بروز آن محتمل است. جوجه هایی که در یک محیط باز مانند مزرعه یا حیات و اطراف آن مشغول به گردش و مصرف آب و دان هستند، ممکن است به سمت غذای سایر حیوانات مانند سایر ماکیان، دام ها و سگ ها یا گربه ها جذب شوند. این خوراک ها علاوه بر این که از نظر اندازه ذرات، رعایت احتیاجات بهداشتی و احتیاجات تغذیه ای می‌توانند پر از نقص و چالش برای جوجه ها باشند، می‌توانند احتمال انتقال بیماری های مشترک یا غیرمشترک (به عنوان ناقل) را به جوجه ها داشته باشند. با توجه به این موارد و سایر مواردی که در این مجال نمیگنجد، توصیه اکید این است که جوجه ها از نظر فضای گردش و نگهداری و در نتیجه فضای مصرف آب و دان تا موقعی که رشد و آمادگی جسمی و تجربی کافی کسب نکرده اند، در محدوده ای مشخص جدا از سایر حیوانات خانگی یا مزرعه و قابل کنترل نگهداری شوند. این که خوراک همه طیور و دام های یک خانه یا مزرعه مختص همان حیوان یا پرنده ساخته نشده باشد و کلا یک ترکیب را شامل شود نه اصولی است و نه برای سلامت آن ها قابل قبول است.
۶. بیماری ها و عفونت ها: جوجه ها به دلیل سن کم و عدم تکامل سیستم ایمنی در مقابل عوامل بیماری زا و عفونت ها بیش از طیور بالغ حساس و آسیب پذیر هستند. در سالن های پرورش نیمه صنعتی یا صنعتی و مدرن به دلیل برقراری شرایط قرنطینه و جداسازی بهینه از محیط بیرون و رعایت پروتکل های واکسیناسیون در کنار مراقبت های بهداشتی و درمانی بهتر، با وجود تراکم بسیار بالاتر جوجه ها د واحد سطح، وقوع بیماری ها بیشتر تحت کنترل قرار دارد. در شرایط بومی و خانگی اگر چه ممکن است حمایت از سمت مرغ مادر وجود داشته باشد و از جوجه ها در برابر عوامل آسیب زننده بیرونی بیشتر باشد، اما تاثیر چندانی در برابر عوامل بیماری زا ایجاد نمی‌کند. افرادی که جوجه ها و مرغ ها را در شرایطی بومی و خانگی نگهداری میکنند باید در کنار آشنایی کافی با علائم و دلایل بروز بیماری های شایع در طیور و جوجه ها، تلاش کنند تا استاندارد های حداقلی را در محافظت از جوجه ها در برابر بینا یی ها بر قرار کنند.
۷. دلایل ژنتیکی: حدود ۲۱ جهش ژنتیکی کشنده در پرندگان شناسایی شده که اغلب آنها منجر به مرگ و میر جوجه ها می‌شوند. در میان آن ها بیماری هایی مانند لرزش و عدم تعادل مادرزادی، لوکوس یا جنون مادرزادی به دلیل اینکه تا یک هفته بعد از تولد باعث مرگ جوجه ها می‌شوند، در مطلب حاضر بیشتر مورد توجه هستند. درمان این عارضه ها تقریبا بسیار سخت یا حتی غیرممکن است، اما میتوان با تهیه جوجه از منابع معتبر احتمال بروز آن ها را به حداقل ممکن رساند. در نژادها و سویه هاس مدرن و جدید طیور تخمگذار و گوشتی با انجام برنامه های اصلاح نژادی و به گزینی علاوه بر بهبود عملکرد طیور، تلاش شده تا احتمال بروز نقص هاس ژنتیکی در جوجه ها و سایر سنین نیز به حداقل ممکن برسد و تا حد امکان این عارضه ها در نسل های جدید ریشه کن شود. همچنین در برخی از نژادهای بومی یا دارای پرهای رنگی نیز اقداماتی در جهت بهبود ژنتیکی همه جانبه و از جمله کاهش بروز بیماری های مرتبط با ژنتیک در عرصه جهانی و کشور ایران انجام شده یا در حال انجام است.
۸. دلایل مدیریتی: شاید بتوان گفت در نهایت امر، کنترل اکثر یا همه دلایل مرگ و میر در جوجه ها و طیور سایر سنین به مدیریت تغذیه و پرورش برمیگردد. مدیریت پرورش و تغذیه طیور شامل موارد بسیار متعددی میشود، اما میتوان برخی از رایج ترین اشتباهات مدیریتی خسارت بار را شامل این موارد دانست؛ پرورش و نگهداری از جوجه ها شامل مواردی مانند عدم ایجاد دما و رطوبت مناسب در محیط پرورش و نگهداری، مدیریت نامناسب بستر و کود جوجه ها، مسمومیت ناشی از عوامل مسمومیت زای مختلف، صدمات ناشی از مواردی مانند حمل و نقل جوجه ها، واکسیناسیون و…، دانخوری ها و آبخوری های نامناسب، جایگذاری شده در مکان های مناسب و البته به تعداد ناکافی برای جوجه ها و عدم کنترل مناسب عوامل مزاحم یا مهاجم جزو این خطاهای مخرب مدیریتی هستند. جهت خرید تخم نطفه دار مانند تخم نطفه دار مرغ با کارشناسان شرکت آذر جوجه در ارتباط باشید.
منبع این مقاله از سایت ویکی پدیا می باشد .